Kaatsheuvel: Een stadje vol stucwerk

Bij de bijnaam Handwerkershagen zal menigeen denken aan een bepaald type woning. Niet het grappige huis aan de dijk met een geheel eigen stijl, maar de stucwerkconstructie van een stucadoor in Kaatsheuvel die synoniem staat voor zijn woonplaats. Huizen gebouwd van gips en stucwerk zijn een bijzonder ras: ze hebben een industriële uitstraling, staan vaak volledig buiten hun context in het omringende landschap, en omdat ze nooit bedoeld waren om langer dan een paar decennia mee te gaan, is het aanbod beperkt. Dit betekent dat huizen van gips en stucwerk in de loop der tijd veranderen – van nederige woningen tot familiehuizen en pensions. Met andere woorden, precies het soort gebouwen dat we zo vaak tegenkomen in onze Nederlandse steden. Lees verder voor meer informatie over deze eigenzinnige gebouwen…

Waar haalt een stucadoor zijn inspiratie vandaan?

Kaatsheuvel heeft een eigen stucwerk bouwstijl en dat heeft geleid tot de bijnaam Handwerkershagen. Kaatsheuvel staat niet alleen in het nastreven van deze bouwstijl. Ook op andere plaatsen in het land vindt u stucwoningen die van hetzelfde bouwmateriaal zijn gebouwd. Een stucadoor haalt zijn inspiratie uit zijn omgeving. Hij ziet de architectuur in de omliggende boerderijen en ziet de mogelijkheden voor een bouwmateriaal dat milieuvriendelijk is en weinig onderhoud vergt. Hij ziet de mogelijkheden voor overdekking in het landschap en in de omliggende gebouwen, en dat vormt een inspiratiebron voor de nieuwbouw.

Stucco gebouwen – de basis

Iedereen die een tekening van een stuchuis heeft bekeken, zal de basiscomponenten van dit gebouwtype herkennen: een zeer dikke laag pleisterwerk, een binnenmuur van bakstenen om het op zijn plaats te houden, en een buitenmuur van bakstenen en pleisterwerk om waterschade te voorkomen. Huizen met een volledig gladde afwerking zijn echter een zeldzaamheid. De meeste Nederlandse huizen hebben een okerkleurige afwerking of zijn versierd met blauwe of roodbruine verf. De pleisterafwerking is meestal recht en eenvoudig, met enkele ornamenten en figuratieve versieringen.

Om een stuchuis te bouwen wordt het pleisterwerk gemengd met zand en water en vervolgens in twee lagen op de muren en plafonds aangebracht. De afwerking wordt vervolgens geschuurd en gepolijst tot een hoge glans. Vervolgens laat men de huizen twee weken drogen, waarna ze klaar zijn om te worden gedecoreerd. Het pleisterwerk gaat niet lang mee en de muren beginnen uiteindelijk te verslechteren. Dit is meestal wanneer het huis wordt afgebroken en vervangen door een moderner gebouw.

Herenhuizen in de buurt van Kaatsheuvel

Er zijn veel voorbeelden in de stad Kaatsheuvel van voormalige herenhuizen die zijn omgebouwd tot appartementen en kantoorgebouwen. Vaak gaat het om huizen die in de 19e eeuw zijn gebouwd. Vaak zijn ze "van hen" omdat ze allebei op hetzelfde perceel zijn gebouwd, maar door latere bebouwing van elkaar zijn gescheiden. In andere gevallen hebben de eigenaren hun huizen gerenoveerd, maar zijn ze niet langer in staat de restauraties te financieren. In dat geval verkopen zij hun huizen aan een projectontwikkelaar die er appartementen of kantoorgebouwen van maakt.

Dergelijke huizen zijn vaak te vinden in de centrale wijken van steden. Ze staan meestal op een prominente plek, zoals een rustige boulevard, of op een heuvel. Ze zijn vaak omgeven door tuinen en vormen een belangrijk deel van het architectonisch erfgoed van de stad.